Geri Dönüşüm Yalanı
Doğayı korumak önemlidir, değil mi? Kirletmemek? Zarar vermemek? Peki size, doğayı korumak adına yaptığımız bir şeyin aslında etkili olmadığını söylesem?
Günlük yaşamımızda kullandığımız ürünleri ele alalım. Birçoğumuz dayanıklı ve hafif olmasından dolayı plastik ürünler kullanıyoruz. Veya çoğu zaman çevreci alternatifi olmadığı için plastik ürünleri almak zorunda kalıyoruz. Bu durumu geri dönüşüm yaparak nötrlediğimizi hatta çevreye yararlı olduğumuzu düşünüyor olabiliriz. Peki durum gerçekten de böyle mi?
Cevap maalesef hayır. Geri dönüşüme attığımız çoğu plastik geri dönüştürülemiyor. Sayılarla ifade edersek, 1950’den bu yana üretilen plastiklerin sadece %9’luk bir kısmı geri dönüştürülebildi.
Neden Geri Dönüştüremiyoruz?
Plastikler, petrol türevi ürünlerdir. Tekrar işlenmesi ve ‘saf’ olarak elde edilmesi çoğu zaman zordur. Geri dönüştürülebilir olmalarıysa kalitelerine bağlıdır. Eğer plastik 1 veya 2 kalitesindeyse, bu onun yüksek ihtimalle geri dönüştürülebileceğini belirtir ve geri dönüştürüldüğünde bir kâr elde edilebilir. 3’ten 7’ye kadar olan kalitedekilerse karışık plastiklerdir ve geri dönüşümleri zordur, hatta geri dönüşümleri için para harcanması gerekir. Tam da bu sebepten, geri dönüşüm tesislerindeki istiflenmiş plastikler alıcı bulamamakta.
Diğer bir sorunsa bu atıkları türlerine göre ayıran tesisler ile kullanacak tesisler arasındaki mesafe. Çoğu zaman istif balyalarının alıcı tesise taşınma maliyeti, ham madde fiyatını geçtiği için tercih edilmiyor.
Ambalajlardan tutun yiyecek kaplarına, kağıt havlulardan plastik poşetlere, doğayı korumak umuduyla birçok geri dönüşüme attığımız ürün aslında geri dönüştürülemiyor.
Peki plastik atıklara ne oluyor?
Şu bir gerçek ki her plastik atık geri dönüşüm kutusuna atılmıyor.
Bu atıkların büyük bir kısmı çöplüğe gidiyor ve orada diğer hurdalarla birlikte istifleniyor. Yağmur yağdıkça bu istifin içinden geçen su, atıklarla etkileşime geçiyor ve bazıları oldukça toksik olan bileşikler ortaya çıkıyor. Oradan da yeraltı suyuna, toprağa ve akarsuya taşınıp ekosistemleri zehirliyor.
Atıkların bir kısmı akarsularla denizler ve okyanuslara taşınıyor. Milyonlarca plastik, akıntılarla toplanıyor ve ‘çöp alanı’ denen bölgelere sürükleniyor. Dünya üzerinde toplam 5 tane olan bu okyanus çöp alanlarından en büyüğü Büyük Pasifik Çöp Alanı ve 1,6 milyon kilometrekare büyüklüğünde! Okyanuslardaki atıklar, hayvanları doğrudan etkiliyor. Yedikleri plastikler tok hissetmelerini sağlıyor ve sonunda açlıktan ölüyorlar…
Ve küçük miktardaki geri dönüştürülebilir atıklarsa geri dönüşüm tesislerine ulaşarak bir dizi işlemden geçip yeni bir ürüne dönüştürülüyor.
Peki ürünlerin çok küçük bir kısmı geri dönüştürülüyorsa neden aldığımız her üründe “geri dönüştürülebilir” sembolü var?
Aslında sıkça gördüğümüz o sembol ‘geri dönüştürülebilir’ sembolü değil. Resin Identification Code, kısaca RIC, ‘reçine kodlama sistemi’dir ve ürünün yapıldığı plastik reçineyi tanımlar. Yazımın başlarında plastiğin kalitesini belirten bu sembolün, geri dönüşüm sembolü ile olan benzerliği tabii ki bir tesadüf değil.
Madem geri dönüşüm etkili değildi, neden yıllardır plastik atıklardan kurtulmamızın basit bir yolu olarak gösterildi?
Çünkü insanlar bunu yaptığında, doğa için iyi bir şey yaptığını düşünüp endişelenmeyi bırakacaktı. Ve bu uzun bir süre işe yaradı.
Ayrıca işin bu noktaya gelmesinde geri dönüşüm gerçekliğinden kopuk olarak yaşamamızın bir etkisi bulunmakta. Hatta bunun için yeni bir kelime ortaya çıktı: wish — cycling.
Wish — cycling: Geri dönüştürülemeyen bir şeyi geri dönüşüm kutusuna atma eylemi.
Peki neden çevreyi korumakta zorlanıyoruz?
Çevremizdeki ürünlerin çoğunluğu çevreye zararlı ve bunların geri dönüştürülebilir alternatiflerini bulmak zaman zaman imkânsız. Bazen umursamayarak bazen zorunda kalarak geri dönüştürülemez ürünler tüketiyoruz.
Plastiğe karşı verdiğimiz savaşı kaybetmek üzereyiz. Bir şeyi almadan önce onun geri dönüştürülemeyeceği ihtimalini ne olursa olsun unutmamamız gerekiyor. Geri dönüşüm umudumuzda geri dönüşü olmayan bir noktaya adım adım yaklaşıyoruz…
Koruduğumuz nice yarınlara,
Pelinsu Erimez.
